Kursy multimedialne dla nauczycieli.

Serwis internetowy dr Jacka Jędryczkowskiego

Witryna została opracowana na potrzeby kursów prowadzonych w ramach projektu: Bezpośrednie wsparcie rozwoju szkół i przedszkoli poprzez wdrożenie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli w powiecie lubańskim. Zawiera ona zbiór hiperłącz do materiałów w większości pochodzących z odrębnych stron internetowych, których stanowią integralną część. Najwiecej treści zaczerpnięto ze strony  www.uz.zgora.pl/~jjedrycz , serwisu YouTube oraz ze stron producentów darmowego oprogramowania.

Przyczyny zaniku czytelnictwa

Fragment artykułu:
Jędryczkowski J. (2011) Dziecko w świecie multimediów - szanse i zagrożenia, W: red. J. Jędryczkowski, Technologie informacyjno-komunikacyjne w procesie kształcenia, Oficyna Wydaw. Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 9-24.
Pełny tekst artykułu wraz z przypisami.
Inne publikacje.

Współczesne dziecko wychowywane przez telewizor będący substytutem rodziców lub dziadków jest narażone na szereg manipulacji w przekazach reklamowych i „bajkach” telewizyjnych. Treść i dynamika „bajek” sugeruje daleko idący wpływ sponsorów – reklamodawców.
Bardzo szybka akcja powoduje załamanie przerwy pomiędzy bodźcem i reakcją, co uniemożliwia nadawanie znaczeń odbieranym treściom. Nieinterpretowany przekaz wszczepiany jest niejako do mózgu dziecka, zastępując jego własne sądy i oceny, kreując sposób bycia, a nawet kształtujący się światopogląd.
(...)
Niekontrolowany i bezkrytyczny odbiór przekazów medialnych może wiązać się z nieświadomym poddawaniem się szeregowi manipulacji, szczególnie przez nieświadomą zagrożeń młodzież.
Obcowanie z telewizją, zamiast z rodzicem czytającym lub opowiadającym bajki, w poważnym stopniu ogranicza rozwój wyobraźni kształtującej się we wczesnym wieku. Tylko wyobrażanie sobie ludzi, miejsc, sytuacji kształtuje osobę zdolną do kreatywnego myślenia. Gotowa, przetworzona i niewymagająca uzupełnienia „papka informacyjna” zastępuje samodzielne kreowanie reprezentacji rzeczywistości.

Konieczność interpretowania szybko zmieniających się obrazów powoduje kształtowanie się tzw. „krótkich spojrzeń”. Dziecko szybko, wielokrotnie spogląda na poszczególne fragmenty ekranu. Zebrane informacje pozwalają mu na interpretację przekazywanych treści. Bardzo często strategia ta kształtuje się jeszcze przed nabyciem umiejętności samodzielnego chodzenia. Tak ukształtowane dziecko trafia do szkoły na lekcję czytania. Tu musi składać literę do litery, słowo do słowa, zdanie do zdania. Zastosowanie sprawdzonej strategii nie prowadzi jednak do spodziewanych rezultatów. Rodzące się rozczarowanie i znużenie potęguje niechęć do czytania.
Osiągnięty zostaje w ten sposób podstawowy cel reklamodawców, czyli ukształtowanie pokolenia konsumentów, osób bez wyobraźni, bezkrytycznie przyjmujących przekazy reklamowe, odbiorców seriali telewizyjnych (serial – miejsce do umieszczania reklam); osób, które nigdy nie będą czytały książek dla własnej przyjemności.
Nie tylko pozawerbalne triki reklamowe stanowią poważne zagrożenie. Niezwykle istotna jest także treść komunikatów docierających do młodego widza. Pojawiły się wprawdzie oznaczenia graficzne sugerujące wiek potencjalnego odbiorcy. Wystarczy jednak przeanalizować treść „bajek” w typowo dziecięcych kanałach, aby przekonać się, iż dominuje w nich agresja.

Interesujące uzupełnienie stanowi artykuł „Forma i treść komunikatu multimedialnego w dobie zaniku czytelnictwa – wyniki badań”, który można przeczytać lub pobrać na stronie: http://pl.genproedu.com/paper/2014-02/036-045.pdf

O potrzebie stymulacji procesów uwagi w mediach edukacyjnych.
Odwzorowanie w medium oddziaływań pozawerbalnych, których źródłem w przekazie edukacyjnym jest nauczyciel

Tekst pochodzi z artykułu: Jędryczkowski J. (2006) Pozawerbalny system stymulacji procesów poznawczych w przekazie medialnym, „Pedagogika Mediów” 1-2/2006 (2), s. 114-122.
Pełny tekst wraz z przypisami.
Strona internetowa autora.

Tradycyjny przekaz edukacyjny jest swoistym teatrem, w którym oprócz słów nauczyciel poprzez modyfikację brzmienia swojego głosu, jego głośność oraz zabarwienie emocjonalne wskazuje najistotniejsze treści przekazu. Podobnemu celowi służy wszelka gestykulacja, pukanie w tablicę, podkreślanie fragmentów tekstu itp. Zachowania te stymulują przede wszystkim przetwarzanie mimowolne występujące w wyniku adaptacji sensorycznej wywołanej nagłą zmianą fizycznych właściwości obiektu, takich jak: natężenie lub kolor światła, nagły ruch, lub zmiana natężenia dźwięku. W przypadku komunikatu multimedialnego istnieje możliwość tego typu stymulacji w obszarze trzech podstawowych form przekazu.

Wydawać by się mogło, iż uwaga wolicjonalna (świadoma kontrola nad uwagą umożliwiająca kierowanie jej na dowolne zjawisko percepcyjne) jest związana wyłącznie z przekazem typowo werbalnym. To nauczyciel dyktuje najistotniejsze treści lub poleca ich odnalezienie. Podobnie rzecz się ma w przekazie multimedialnym. Zamieszczona na wstępie instrukcja metodyczna nakreśla zakres i znaczenie omawianych zagadnień, podaje jednak sposoby oznaczenia najistotniejszych treści w obrębie określonej formy przekazu. Oznaczenia te nie muszą mieć postaci wyraźnie wyartykułowanych poleceń lub zwrotów. Najczęściej są to dowolne: symbole graficzne, kolory, dźwięki lub animacje.

Strategie mające na celu przyswojenie określonego terminu w oparciu o efekt torowania (kształtowanie skojarzeń, późniejsze ich wykorzystanie – podwójne wzmocnienie; humor z wykorzystanie określonych terminów; bodźce podprogowe – nie stosowane w procesie kształcenia ze względów etyczno – moralnych) stosowane są z powodzeniem w ramach większości jednostek dydaktycznych. Tego typu stymulacje można z powodzeniem stosować, często poszerzając zakres oddziaływania, w obrębie elektronicznych mediów dydaktycznych.

Warunkiem skutecznego nauczania – uczenia się jest nie tylko koncentracja, ale także utrzymanie uwagi przez czas niezbędny do pokonania przez nowe informacje drogi z pamięci sensorycznej poprzez krótkotrwałą (operacyjną) do długotrwałej. Jak się jednak okazuje, pojawia się tu szereg przeszkód. Krzysztof Kruszewski wymienia, np. okresy spoczynkowe pojawiające się cyklicznie na każdych zajęciach. Jako sposób przeciwdziałania proponuje zmianę formy aktywności (treści wypoczynkowe). Może to być czasowa zmiana tematu, humor lub w młodszych klasach – gimnastyka śródlekcyjna. W przypadku multimediów uzasadnione wydaje się wprowadzenie treści humorystycznych (w obrębie trzech form przekazu), dodatkowo istnieje możliwość torowania lub wprowadzenia typowych rozwiązań relaksacyjnych.

Spadek koncentracji może być spowodowany zjawiskiem habituacji (utrata wrażliwości na znane i powtarzające się cyklicznie bodźce). Z habituacją można się spotkać zarówno na wykładzie, jak i w przypadku korzystania z massmediów. Przeciwdziałanie habituacji (dyshabituacja) może polegać na zwiększaniu natężenia lub charakteru bodźca będącego nośnikiem treści przekazu. Wystarczy zatem głośniej wypowiedziane zdanie lub w przypadku multimediów, np. zmiana lektora, kolorystyki, dynamiki itp., aby powrócił odpowiedni poziom uwagi.

Komunikat multimedialny oferujący możliwość wyboru formy przekazu oraz regulację parametrów, może oferować szereg rozwiązań stymulujących procesy uwagi. System ten nie odzwierciedla w pełni wszystkich oddziaływań pozawerbalnych. Może jednak w znacznej mierze rekompensować brak kontaktu z nauczycielem, co jest szczególnie istotne, np. w procesie samokształcenia lub kształcenia na odległość.


Materiały opracowane dla uczestników kursów:

Nowoczesna biblioteka- Multimedialne Centrum Informacji.
Multimedia na lekcjach przedmiotów humanistycznych.